قلب انسان حیاتی‌ترین عضو بدن است که خون و اکسیژن را به تمام اندام‌ها می‌رساند. وقتی عروق کرونری قلب به‌دلیل رسوب چربی و کلسترول دچار تنگی یا انسداد می‌شوند، خون‌رسانی به عضله قلب مختل شده و خطر سکته یا حتی مرگ افزایش پیدا می‌کند. یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای درمان این مشکل، عمل بای‌پس قلب است. این جراحی بزرگ می‌تواند مسیر تازه‌ای برای خون ایجاد کند تا قلب بدون مشکل به کار خود ادامه دهد. در ادامه به‌طور کامل درباره مراحل، مزایا، عوارض، مراقبت‌ها، طول عمر و هزینه این عمل صحبت می‌کنیم.
عمل بای‌پس قلب چیست؟
عمل بای‌پس قلب یا “جراحی بای‌پس عروق کرونر” به این معناست که جراح با استفاده از یک رگ سالم، معمولاً از پا یا دست یا حتی از خود قفسه سینه، یک مسیر جدید برای خون‌رسانی می‌سازد. این مسیر تازه به خون اجازه می‌دهد بدون عبور از ناحیه مسدود شده به عضله قلب برسد. نتیجه این کار این است که جریان خون به حالت طبیعی برمی‌گردد و قلب دوباره اکسیژن کافی دریافت می‌کند. همین امر باعث می‌شود علائمی مثل درد قفسه سینه، تنگی نفس یا خستگی شدید تا حد زیادی کاهش پیدا کند.
بیشتر بخوانید : مشکلات قلبی و انواع جراحی قلب
چه زمانی نیاز به بای‌پس قلب است؟
وقتی گرفتگی عروق قلبی شدید باشد و با دارو یا روش‌هایی مثل آنژیوپلاستی (فنرگذاری) بهبود پیدا نکند، جراحان به سراغ بای‌پس قلب می‌روند. معمولاً این عمل برای افرادی توصیه می‌شود که چند رگ اصلی قلبشان دچار انسداد شده است یا زمانی‌که بیمار به‌طور مکرر دچار درد سینه، تنگی نفس یا حمله قلبی می‌شود. در چنین شرایطی، ادامه دادن تنها با دارو کافی نیست و باید به‌صورت جراحی مسیر جدیدی برای خون ایجاد شود.
مراحل انجام عمل بای‌پس قلب
این جراحی مراحل مشخصی دارد. بیمار ابتدا تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد تا در طول عمل هیچ دردی احساس نکند. سپس جراح با ایجاد برشی در قفسه سینه به قلب دسترسی پیدا می‌کند. در ادامه، رگی سالم از دیگر قسمت‌های بدن برداشته می‌شود. این رگ به‌عنوان مسیر جدید خون در اطراف رگ مسدود شده قرار داده می‌شود و در نهایت جریان خون دوباره به قلب می‌رسد. پس از اطمینان از عملکرد صحیح این مسیر، قفسه سینه بسته شده و بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود. کل این فرآیند ممکن است بین سه تا شش ساعت طول بکشد.
دوران بستری و نقاهت
بیمار معمولاً پس از عمل حدود یک هفته در بیمارستان می‌ماند. در روزهای اول بعد از جراحی، پزشکان مرتب وضعیت قلب، فشار خون و تنفس بیمار را کنترل می‌کنند. پس از ترخیص، بیمار نیاز دارد چند هفته در خانه به استراحت بپردازد و به‌تدریج فعالیت‌های سبک مثل پیاده‌روی را شروع کند. دوران نقاهت کامل معمولاً بین شش تا دوازده هفته طول می‌کشد و پس از آن فرد می‌تواند به زندگی عادی بازگردد.
مزایای عمل بای‌پس قلب
بزرگ‌ترین مزیت عمل بای‌پس این است که جریان خون به قلب به حالت طبیعی بازمی‌گردد. وقتی خون‌رسانی بهتر شود، دردهای قفسه سینه به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد و بیمار می‌تواند فعالیت‌های روزانه را بدون خستگی یا نفس‌تنگی شدید انجام دهد. علاوه بر این، خطر سکته قلبی یا مرگ ناگهانی در این بیماران کاهش می‌یابد. بسیاری از افراد پس از عمل بای‌پس، کیفیت زندگی بسیار بهتری پیدا می‌کنند و حتی توانایی انجام ورزش‌های سبک را دوباره به‌دست می‌آورند.
بیشتر بخوانید : نشانه‌های سکته قلبی چیست؟
عوارض احتمالی عمل بای‌پس قلب
مانند هر جراحی بزرگ دیگری، بای‌پس قلب نیز می‌تواند با عوارضی همراه باشد. گاهی اوقات محل برش در قفسه سینه دچار عفونت می‌شود یا خونریزی پس از عمل رخ می‌دهد. برخی بیماران ممکن است مشکلات تنفسی پیدا کنند، چون عمل روی قفسه سینه انجام می‌شود. در افراد مسن‌تر یا کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت یا نارسایی کلیه دارند، احتمال مشکلاتی مانند اختلال عملکرد کلیه یا تغییر ریتم قلب بیشتر است. بااین‌حال، آمار نشان می‌دهد که درصد موفقیت این عمل بسیار بالا بوده و عوارض جدی در اکثریت بیماران رخ نمی‌دهد.
مراقبت‌های بعد از بای‌پس قلب
پس از ترخیص از بیمارستان، بیمار باید مراقبت‌های خاصی را جدی بگیرد. مصرف داروها طبق دستور پزشک بسیار مهم است، زیرا داروهای رقیق‌کننده خون و کاهنده فشار خون از ایجاد لخته یا انسداد دوباره عروق جلوگیری می‌کنند. تغییر رژیم غذایی هم نقش کلیدی دارد؛ استفاده کمتر از نمک، روغن‌های اشباع و قند، و جایگزینی آن‌ها با میوه، سبزیجات و ماهی بهترین انتخاب است. فعالیت بدنی باید به‌صورت تدریجی آغاز شود. معمولاً پیاده‌روی آرام پیشنهاد می‌شود و بعد از چند هفته می‌توان فعالیت‌های بیشتری انجام داد. ترک سیگار و الکل هم ضروری است، چون هر دو عامل خطر جدی برای بیماری قلبی هستند. در نهایت، مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش‌ها باعث می‌شود هرگونه مشکل احتمالی سریع تشخیص داده شود.
طول عمر بعد از عمل بای‌پس قلب
یکی از سؤالات رایج بیماران این است که پس از بای‌پس چقدر عمر خواهند کرد. تحقیقات نشان داده که اگر بیمار سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرد، می‌تواند بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال زندگی باکیفیت داشته باشد. حتی بسیاری از بیماران عمر طولانی‌تر و سالم‌تری نسبت به افرادی دارند که بیماری قلبی خود را درمان نکرده‌اند. البته موفقیت عمل و طول عمر بعد از آن تا حد زیادی به رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و پیگیری پزشکی بستگی دارد.
هزینه عمل بای‌پس قلب در ایران
هزینه این عمل به شرایط مختلفی بستگی دارد. اگر بیمار در بیمارستان‌های دولتی عمل شود، بیشتر هزینه‌ها توسط بیمه پوشش داده می‌شود و بیمار مبلغ کمی پرداخت می‌کند. اما در بیمارستان‌های خصوصی، هزینه عمل می‌تواند بسیار بالاتر باشد و معمولاً بین ۸۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان متغیر است. عواملی مانند دستمزد جراح، مدت بستری در بیمارستان و شرایط عمومی بیمار روی این هزینه تأثیرگذار هستند.
بیشتر بخوانید : همه چیز درباره عمل قلب باز
تفاوت بای‌پس قلب با آنژیوپلاستی
خیلی‌ها می‌پرسند که بای‌پس چه فرقی با آنژیوپلاستی دارد. در آنژیوپلاستی، پزشک با استفاده از بالون و قرار دادن فنر (استنت) رگ مسدود شده را باز می‌کند تا خون دوباره جریان یابد. این روش برای انسدادهای خفیف تا متوسط مناسب است. اما وقتی چند رگ اصلی قلب به‌شدت مسدود شده باشند یا گرفتگی بسیار وسیع باشد، دیگر آنژیوپلاستی کافی نیست. در این موارد، بای‌پس قلب که در آن مسیر جدیدی برای خون ساخته می‌شود، بهترین و ماندگارترین راه‌حل است.
زندگی بعد از عمل بای‌پس قلب
بعد از گذراندن دوران نقاهت، بیشتر بیماران می‌توانند به زندگی روزمره خود بازگردند. بسیاری از آن‌ها گزارش می‌دهند که انرژی بیشتری دارند و حتی می‌توانند ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری انجام دهند. بااین‌حال، زندگی بعد از بای‌پس نیازمند نظم و تغییرات همیشگی در سبک زندگی است. رعایت رژیم غذایی سالم، کنترل استرس، خواب کافی و مصرف مرتب داروها از عواملی هستند که به سلامت طولانی‌مدت قلب کمک می‌کنند.